Θα μας σώζουν πλέον από τους εμπρηστές αμερικανικά κατασκοπευτικά αεροσκάφη;
Η πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική και η στρατιωτικοποίηση της πυρασφάλειας: Ένα επικίνδυνο προηγούμενο.
του Ηρακλή Οικονόμου
(Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα “Το Περιοδικό”, 1 Αυγούστου 2018)
Μια πτυχή της τραγωδίας στο Μάτι που πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων και των ενημερωτικών ιστοσελίδων είναι η εμπλοκή των ΗΠΑ με την ελληνική πυρασφάλεια αμέσως μετά το ξέσπασμα της πυρκαγιάς στο Μάτι. Είναι φυσιολογικό όλη η προσοχή να πέφτει στις εξελίξεις με τους νεκρούς και τους αγνοούμενους, αλλά και στον συντονισμό του συγκινητικού κύματος αλληλεγγύης, και είναι απολύτως σωστή η άποψη που λέει ότι μια τέτοια περίσταση δεν προσφέρεται για πολιτικό σχολιασμό και εκμετάλλευση εν μέσω αυτού του δράματος. Τι γίνεται όμως όταν το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) και ο Αμερικανός Πρέσβης απαντούν στο ξέσπασμα της πυρκαγιάς με την έλευση αμερικανικών στρατιωτικών κατασκοπευτικών αεροσκαφών; Η ιστορία με τη στρατιωτική συνδρομή των ΗΠΑ μερικές ώρες μετά από το ξέσπασμα της πυρκαγιάς φέρνει στην επιφάνεια μια μάλλον απρόσμενη διάσταση της τραγωδίας: τη διόλου αθώα στρατιωτικοποίηση της πυρασφάλειας.
Παραθέτουμε τα γεγονότα: τη Δευτέρα 23/7 νωρίς το απόγευμα ξεσπάει η πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική. Μετά τα μεσάνυχτα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος σπεύδει να ανακοινώσει ότι «το φαινόμενο των 15 ταυτόχρονων εστιών σε τρία διαφορετικά μέτωπα που έλαβε χώρα σήμερα στην Αττική οδήγησε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας να απευθύνει αίτημα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες οι οποίες ανταποκρίθηκαν και έτσι αύριο θα βρίσκεται στον εναέριο χώρο της Αττικής ειδικά εξοπλισμένο μη επανδρωμένο αεροσκάφος (UAV) που θα παρατηρεί και θα εντοπίζει οποιαδήποτε ύποπτη ενέργεια». Το ίδιο βράδυ, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας δηλώνει ότι «εναέρια μέσα, επανδρωμένα και μη, εθνικά και συμμαχικά… πετούν πάνω από τις περιοχές και συλλέγουν πληροφορίες». Τα «συμμαχικά μη επανδρωμένα μέσα» που ο Τζανακόπουλος είχε προαναγγείλει ότι θα έρχονταν την επόμενη μέρα είχαν ήδη αρχίσει, σύμφωνα με τον Καμμένο, να επιχειρούν.
Την Τρίτη 24/7 το πρωί συγκαλείται έκτακτο Συμβούλιο Άμυνας υπό την ηγεσία του Πάνου Καμμένου. Αμέσως μετά, ο Υπουργός συναντιέται με τον Πρέσβη των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ – μετά από αίτημα του τελευταίου, όπως αναφέρει σαφέστατα το ίδιο το ΥΠΕΘΑ σε δελτίο τύπου – και συζητούν «θέματα διμερούς αμυντικής συνεργασίας». [Ας παρακάμψουμε το γεγονός ότι την ημέρα που αποκαλύπτεται η τραγωδία στο Μάτι, ο Υπουργός επιλέγει να συζητήσει τη διμερή αμυντική συνεργασία με τις ΗΠΑ]. Στις 13:48 ο Αμερικανός Πρέσβης αναρτά tweet που αναφέρει: «Μόλις έφυγα από το ελληνικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, όπου εξέφρασα τα συλλυπητήρια των ΗΠΑ για τις συγκλονιστικές απώλειες από τις φωτιές στην Αττική. Ο Υπουργός Πάνος Καμμένος με ενημέρωσε για την αυτοψία του στις πληγείσες περιοχές και τις δράσεις του ΥΠΕΘΑ. Η Διοίκηση των Αμερικανικών Δυνάμεων στην Ευρώπη υποστηρίζει ενεργά». [Ας παρακάμψουμε και το ότι Υπουργός της ελληνικής κυβέρνησης ενημερώνει τον Πρέσβη των ΗΠΑ για τις δράσεις του Υπουργείου του σε σχέση με μια πυρκαγιά μερικές μόλις ώρες από το ξέσπασμά της].
Την Τρίτη το απόγευμα, αεροσκάφος ανθυποβρυχιακού πολέμου P-8 Poseidon της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ απογειώνεται από βάση στην Ιταλία, επιχειρεί πάνω από την Αττική για μία ώρα περίπου, και μετά αποσύρεται στη βάση της Σούδας. Το μη επανδρωμένο αεροσκάφος που είχε πει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ότι αιτήθηκε η Ελλάδα αναβαθμίζεται τελικά σε αεροσκάφος ανθυποβρυχιακού πολέμου. Άλλαξε το αίτημα η Ελλάδα; Ή μήπως οι ΗΠΑ αποφάσισαν εκείνες τι ακριβώς …χρειαζόταν η Ελλάδα για την αντιμετώπιση των εμπρηστών; Εν τέλει, παράλληλα με το P-8 Poseidon διατίθεται και άγνωστος αριθμός μη επανδρωμένων αεροσκαφών MQ-9 – που εμπίπτουν πράγματι στην κατηγορία των UAV στα οποία είχε αναφερθεί ο Τζανακόπουλος.
«Μα δεν είναι χρήσιμο να πετάνε τέτοια αεροσκάφη κατά των εμπρηστών;» θα αναρωτηθείτε, εύλογα, ειδικά σε μια συγκυρία μεγάλης φυσικής καταστροφής όπου η φυσιολογική αντίδραση του καθενός μας είναι το «κάθε βοήθεια καλοδεχούμενη». Το P-8 Poseidon είναι αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας και ανθυποβρυχιακού πολέμου – εξαιρετικά χρήσιμο για να βουλιάξουμε κάποιο υποβρύχιο ίσως, ή για να βρούμε κάποια ψαρόβαρκα που ξανοίχτηκε, αλλά μάλλον ακατάλληλο για τον εντοπισμό ενός ατόμου που βάζει φωτιά. Και γι’ αυτό, βεβαίως, δεν θα βρείτε πουθενά στη διεθνή βιβλιογραφία αποστολή πυρασφάλειας που να έχει αναληφθεί από το συγκεκριμένο αεροσκάφος. Με άλλα λόγια, αποκλείεται ο οποιοσδήποτε νοήμων αξιωματικός στο Πεντάγωνο να ζήτησε από τις ΗΠΑ την αποστολή, συγκεκριμένα, ενός P-8 Poseidon για τον εντοπισμό εμπρηστών.
Όσο για την έρευνα & διάσωση αγνοουμένων στη θάλασσα, αυτή την αποστολή μπορούν να φέρουν σε πέρας τα ελικόπτερα S-70 Aegean Hawk που διαθέτει το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Το παράδοξο είναι ότι ούτε ο Καμμένος ούτε ο Τζανακόπουλος αναφέρθηκαν στην ανάγκη εκτέλεσης τέτοιων αποστολών αναφερόμενοι στη στρατιωτική συνδρομή των ΗΠΑ, παρόλο που ήταν ήδη γνωστό ότι μεγάλος αριθμός ανθρώπων είχε πέσει στη θάλασσα για να σωθεί – η πρόσκληση προς τις ΗΠΑ αφορούσε ειδικά την αποτροπή των εμπρηστών. Όσο για τα MQ-9, είναι και αυτά περιττά εφόσον οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις διαθέτουν τα δικά τους UAV (Sperwer ο Ελληνικός Στρατός, Πήγασος ΙΙ η Πολεμική Αεροπορία), εξοπλισμένα με κάμερες υψηλής ευκρίνειας που επιτρέπουν τον εντοπισμό ανθρώπων από μεγάλο ύψος. Αλλού λοιπόν θα πρέπει να αναζητήσουμε την πρόσκληση παροχής στρατιωτικών μέσων επιτήρησης που απέστειλε η Ελλάδα στις ΗΠΑ, και όχι σε κάποια αδήριτη επιχειρησιακή ανάγκη.
Καταρχήν, η έλευση ενός αεροσκάφους επιτήρησης ξένης δύναμης υπηρέτησε το – εξόχως χρήσιμο για την κυβέρνηση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί εκ των προτέρων να απορριφθεί ως αβάσιμο – αφήγημα περί ύπαρξης σχεδίου εμπρησμού. Είναι άλλο να λες ότι η φωτιά μπήκε από εμπρηστές και άλλο να φέρνεις κοτζάμ αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος για να παρακολουθεί τα δάση και να πιάνει στα πράσα τους εμπρηστές. Ο ίδιος ο Καμμένος φρόντισε να τονίσει αυτή τη διάσταση, ζητώντας μάλιστα από τους στρατιωτικούς συντάκτες που ήταν παρόντες «να το μεταδώσετε αυτό»: «Για πρώτη φορά ζητήσαμε και τη συνδρομή συμμαχικών χωρών και ενεργοποιήσαμε τη λήψη εικόνας σε πολύ μεγάλη ανάλυση σε όλες τις ευαίσθητες περιοχές. Η συλλογή πληροφοριών συνεχίζεται χωρίς διακοπή με ό,τι αυτό συνεπάγεται…». Και πέρα από την τροφοδότηση του σεναρίου περί εμπρησμού, η διάθεση στρατιωτικών μέσων εναέριας επιτήρησης από τις ΗΠΑ ήταν και ένας εντυπωσιακός τρόπος για να δείξει η κυβέρνηση την ενεργοποίησή της και να καλύψει την αμηχανία της.
Παράπλευρη «απώλεια» αυτής της επιλογής είναι το γεγονός ότι οι ΗΠΑ απέκτησαν «από το πουθενά» πρόσβαση – έστω και προσωρινή – στη διαχείριση της πυρασφάλειας και της πυρόσβεσης στη χώρα μας. Αυτό έχει τεράστια πολιτική χρησιμότητα: μέσω αυτής της πρόσβασης, οι ΗΠΑ βρίσκουν έναν επιπλέον δίαυλο μελλοντικής επικοινωνίας με τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και ευρύτερα με τα σώματα ασφαλείας. Επιπλέον, σε ιδεολογικό επίπεδο μπορούν να παρουσιάσουν τα στρατιωτικά μέσα τους ως εργαλεία χρήσιμα για τον ελληνικό λαό και τη φύλαξη των δασών του. Το οπλισμένο μη επανδρωμένο αεροσκάφος και το αεροσκάφος ανθυποβρυχιακού πολέμου μετατρέπονται έτσι ταχυδακτυλουργικά, στη συνείδηση του κόσμου, σε αεροσκάφη πυρασφάλειας και πυρόσβεσης, και ο πάροχός τους καθίσταται έτσι εξίσου χρήσιμος και αναγκαίος. Ξεχάστε ό,τι ξέρατε για τις αποστολές αυτών των οπλικών συστημάτων· δεν είναι για να κυνηγάνε υποβρύχια στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε για να πλήττουν επίγειους στόχους στη Μέση Ανατολή. Το νέο επιχειρησιακό δόγμα Καμμένου-Πάιατ θέλει τα P-8 και τα ΜQ-9 να σβήνουν πυρκαγιές και να κυνηγάνε εμπρηστές (και τους αποφοίτους στρατηγικών σπουδών να σκίζουν τα πτυχία τους).
Η ενεργοποίηση αμερικανικών στρατιωτικών αεροσκαφών για την επιτήρηση των ελληνικών δασών συνιστά μια κρίσιμη αναβάθμιση της εμπλοκής (ξένων) στρατιωτικών μέσων στον τομέα της πυρασφάλειας. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με πυροσβεστικά αεροσκάφη τρίτων χωρών που έρχονται, επιχειρούν, και φεύγουν όταν τελειώσει η πυρκαγιά, όπως π.χ. γίνεται στην ΕΕ μέσω της ενεργοποίησης του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, αλλά για αμιγώς στρατιωτικά αεροσκάφη. Είναι η πρώτη φορά που μια ελληνική κυβέρνηση ζητά από ξένη κυβέρνηση να διαθέσει εναέρια κατασκοπευτικά μέσα για την αντιμετώπιση μιας πυρκαγιάς ή τον εντοπισμό εμπρηστών. Και μάλιστα, πρόκειται για κατασκοπευτικά αεροσκάφη τα οποία πετούν (P–8) ή κατευθύνονται με τηλεχειρισμό (MQ-9) από ξένα πληρώματα – για την ακρίβεια, στην περίπτωση των MQ-9 η πτήση τους ελέγχεται από χειριστές που βρίσκονται στις ΗΠΑ.
Επιπλέον, η εμπλοκή των ΗΠΑ στην πυρασφάλεια με στρατιωτικά μέσα έχει και έναν τεράστιο συμβολικό χαρακτήρα: τη νομιμοποίηση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Στην Αεροπορική Βάση της Λάρισας έχουν εγκατασταθεί από τον Μάρτιο δύο MQ-9 ενώ και το P-8, αφότου ολοκλήρωσε την πτήση του πάνω από τις πυρόπληκτες περιοχές, πήγε και στάθμευσε στη βάση της Σούδας. Ο Υπουργός Άμυνας ερωτήθηκε εάν τα αμερικανικά UAV που επιχειρούν είναι αυτά που σταθμεύουν στη Λάρισα. Η απάντησή του ήταν θετική: «Είναι και αυτά που είναι στη Λάρισα». Η παρουσία των UAV στη Λάρισα είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη εφόσον μιλάμε για οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη τα οποία θα σταθμεύουν στην Ελλάδα επ’ αόριστον – υποτίθεται προσωρινά, μέχρι να ολοκληρωθεί μια βάση μόνιμης εγκατάστασής τους στην Αφρική. Ενδεικτικό είναι και το γεγονός ότι οι σχετικές συζητήσεις μεταξύ της ελληνικής και της αμερικανικής πλευράς για την εγκατάσταση των συγκεκριμένων οπλικών συστημάτων στην Ελλάδα διήρκεσαν για πάνω από πέντε χρόνια – και έμελλαν να ολοκληρωθούν από την τωρινή κυβέρνηση. Σημειώστε, τέλος, ότι η Βουλή δεν ερωτήθηκε ποτέ κι ούτε βεβαίως διεξήχθη η οποιαδήποτε ψηφοφορία για την έγκριση της συμφωνίας, καθώς ως νομική βάση για την έλευση των MQ-9 επιλέχθηκε διμερής συμφωνία επί θεμάτων στρατιωτικής εκπαίδευσης.
Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να ζητήσει από τις ΗΠΑ τη διάθεση στρατιωτικών κατασκοπευτικών αεροσκαφών θέτει μια σειρά εύλογων ερωτημάτων. Κάθε φορά που ξεσπάει πυρκαγιά θα καλούνται τα αμερικανικά P-8 και MQ-9 για να πιάνουν τους εμπρηστές; Υπάρχει πράγματι η συγκεκριμένη επιχειρησιακή ανάγκη; Πώς και πού έχει εκφραστεί αυτή από τους αρμόδιους αξιωματικούς του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας; Πότε κρίθηκε ότι αυτή η ανάγκη δεν ικανοποιείται από εγχώρια μέσα; Και ποιος αποφάσισε ότι η χώρα που πρέπει να καλύψει αυτή την ανάγκη είναι μόνο οι ΗΠΑ, ώστε να απευθυνθούμε μόνο σε αυτήν;
Συμπερασματικά, η πυρασφάλεια και η πυρόσβεση είναι τρομερά σημαντικές λειτουργίες για το ελληνικό κράτος, και η στρατιωτικοποίησή τους δεν συνιστά λύση. Για την ακρίβεια, οι υπέρογκοι εξοπλισμοί είναι μέρος του προβλήματος, τη στιγμή που σαν χώρα έχουμε αποφασίσει να δώσουμε εκατοντάδες εκατομμύρια για τον εκσυγχρονισμό π.χ. των αμερικανικής κατασκευής αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3 Orion και των επίσης αμερικανικής κατασκευής μαχητικών F-16, εγκαταλείποντας ταυτόχρονα τον στόλο των εναέριων πυροσβεστικών μέσων στην τύχη του. Η έλευση των αμερικανικών στρατιωτικών μέσων εναέριας επιτήρησης δημιουργεί ένα από πολλές απόψεις επικίνδυνο προηγούμενο.
